Kerajaan Malaysia akan melancarkan Pelan Hala Tuju Industri Gas Asli Negara bagi mengurangkan dominasi Petronas dan Gas Malaysia Berhad dalam industri gas asli. Menurut laporan Fokus.my, kerajaan merancang untuk membenarkan lebih banyak pemain masuk ke dalam pasaran gas bagi menggalakkan persaingan dan mengurangkan kebergantungan kepada dua syarikat utama ini. Inisiatif ini sejajar dengan hasrat kerajaan untuk mempercepat liberalisasi pasaran tenaga dan memberi lebih banyak peluang kepada pelabur swasta dalam sektor ini.
Bagaimanapun, langkah ini mencetuskan reaksi bercampur-baur dalam kalangan pemerhati industri, ahli ekonomi, dan masyarakat umum. Ada yang menyokong pemecahan monopoli sebagai langkah pro-persaingan, manakala ada yang bimbang ia akan membuka ruang kepada syarikat asing untuk menguasai aset strategik negara.
Sokongan terhadap Pemecahan Monopoli
Sebahagian pihak melihat langkah ini sebagai satu keperluan bagi membuka pasaran gas kepada lebih banyak pemain dan menggalakkan persaingan sihat. Fuad Omar, seorang pemerhati industri, berpendapat bahawa usaha memecahkan monopoli ini sebenarnya telah lama dicadangkan sejak era PM4 dan PM9, tetapi masih belum direalisasikan sepenuhnya. Beliau menegaskan bahawa syarikat swasta yang telah melabur dalam projek regasifikasi perlu diberikan peluang untuk beroperasi tanpa kekangan birokrasi.
Sementara itu, Eol Zari, yang pernah terlibat dalam projek regasifikasi, menyokong inisiatif Third Party Access (TPA), yang membolehkan lebih ramai pemain masuk ke dalam industri gas. Namun, beliau mengingatkan bahawa kejayaan pelaksanaan ini bergantung kepada harga gas di pasaran global dan daya saing sumber domestik berbanding import.
Suara TV pula menyoroti isu monopoli Sarawak dalam pengedaran gas, dengan mendakwa bahawa kawalan penuh oleh negeri itu boleh merugikan rakyat Malaysia. Mereka memberi amaran bahawa jika Sarawak terus menguasai bekalan gas asli, peranan Petronas dalam industri ini boleh terjejas dan menjejaskan pendapatan negara.
Kebimbangan terhadap Pemecahan Monopoli
Bagaimanapun, ada juga pihak yang melihat langkah ini sebagai satu bentuk liberalisasi pasaran yang berisiko terhadap kepentingan negara. Fathul Farisan mengaitkan dasar ini dengan agenda IMF, yang sering mendorong negara-negara membubarkan monopoli dan subsidi bagi memberi laluan kepada syarikat asing. Beliau memberi contoh bagaimana MAHB telah membuka sebahagian pemilikannya kepada BlackRock, menunjukkan bagaimana aset strategik negara boleh terlepas kepada entiti luar.
Pandangan ini turut disokong oleh Rafiudin Robi, yang melihat pemecahan monopoli sebagai sebahagian daripada dasar ekonomi neo-liberal, yang memberi keuntungan besar kepada syarikat swasta dan kapitalis, tetapi mungkin membebankan rakyat. Beliau mengaitkannya dengan pemansuhan monopoli lain seperti Puspakom dan Bernas, serta pemotongan subsidi yang telah dilakukan sebelum ini. Baginya, perubahan ini akan memberi kelebihan kepada taikun besar dan syarikat multinasional, sementara perniagaan tempatan yang lebih kecil mungkin tidak dapat bersaing.
Dari sudut geopolitik dan keselamatan tenaga, Halim Husin memberi amaran bahawa pemecahan monopoli boleh memberi ruang kepada syarikat asing seperti ExxonMobil dan Sinopec untuk menguasai pasaran gas Malaysia. Beliau menekankan bahawa Petronas selama ini memainkan peranan penting dalam memastikan kestabilan bekalan tenaga negara. Jika industri ini dibuka kepada lebih banyak pemain luar, Malaysia mungkin:
- Terperangkap dalam persaingan kuasa besar, seperti China dan Amerika Syarikat, yang mungkin cuba mempengaruhi dasar tenaga Malaysia melalui penguasaan industri gas.
- Hilang kawalan ke atas sumber tenaga sendiri, kerana syarikat asing lebih mengutamakan keuntungan berbanding kepentingan rakyat Malaysia.
- Bergantung kepada import gas asing, yang boleh menyebabkan harga tidak stabil jika berlaku konflik geopolitik atau ketegangan di rantau Asia.
Mohd Jamalee pula mengkritik penggunaan istilah “pecah monopoli” yang sering dikaitkan dengan konotasi negatif, sedangkan hakikatnya monopoli yang ada tidak semestinya sesuatu yang buruk. Beliau menyatakan kebimbangan bahawa monopoli yang dipecahkan hanya akan berpindah tangan kepada syarikat swasta tertentu, yang mungkin mempunyai kepentingan politik atau ekonomi yang lebih eksklusif.
Kesimpulan
Isu pemecahan monopoli Petronas bukan sekadar soal persaingan pasaran, tetapi juga menyentuh aspek kedaulatan ekonomi, kestabilan tenaga, dan kepentingan geopolitik. Walaupun ada hujah bahawa pembukaan pasaran boleh memberi manfaat kepada pengguna melalui harga yang lebih kompetitif, ada juga kebimbangan bahawa langkah ini akan memberi ruang kepada syarikat asing untuk masuk dan menguasai industri strategik negara.
Persoalannya, adakah pemecahan monopoli ini satu langkah strategik untuk meningkatkan kecekapan industri, atau sebuah keputusan yang berisiko untuk masa depan ekonomi negara? Keputusan kerajaan dalam pelaksanaan hala tuju ini akan menentukan sejauh mana Malaysia dapat menyeimbangkan kepentingan nasional dengan keperluan pasaran bebas.
